Mijn favoriete Toko Ramee in Amsterdam bestaat inmiddels meer dan vijftig jaar. Ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan in 2011 werd een boekje uitgebracht waarin het verhaal vanaf het begin van de populaire Toko Ramee staat. De relatie met Toko Ramee en onze familie gaat terug naar de tijd van het voormalig Nederlands Indië. Mijn Oma had jarenlang een modezaak (Maison Keasberry) in Indië en had de bruidsjapon voor mevrouw Oen van Toko Ramee gemaakt, zo vertelde mijn Oma. Beide dames waren zeer ondernemend en hebben tot zeer hoge leeftijd gewerkt.
Toko Oen opende haar deur in Amsterdam in de zomer van 1961, in dezelfde Ferdinand Bolstraat waar mijn Oma haar restaurant Djokja had sinds 1954. Van kinds af aan liep ik de toko binnen voor een Indische snack of moest ik inkopen doen voor het restaurant en liep ik met twee of meer gevulde zakken de Toko weer uit. Ik herinner mij goed dat meneer Oen vaak achter de kassa stond, voorin de Toko en mevrouw Oen bediende vaak de klanten bij het eten in het achtergedeelte (trappetje af naar beneden) waar ze luid en duidelijk aanwezig was. Haar haar netjes opgestoken. Mijn eerste indruk was, als ik haar hoorde praten met klanten, dat zij dé Indische Lucille Bal (van de TV) was. Zij had zo’n typisch stemgeluid en accent, dat ik gewoon wat langer bleef om naar haar te luisteren.
Meneer en mevrouw Oen hadden de leiding over de toko van 1961 tot 1986. Hun zoon Bing en schoondochter Hanneke namen het roer over in 1986 en maakten de volgende twaalf jaar vol. Vervolgens gaven zij de leiding van de zaak over in 1998 aan Henk en Li Juan, die ongetwijfeld het honderdjarig jaar bestaan van de Toko zullen vieren.
Mevrouw Oen werd op 17 september geboren te Salatiga op Midden-Java. Haar familie kwam oorspronkelijk uit China, maar woont al generaties lang in Indonesië. De ouders van mevrouw Oen hadden al een zaak, de originele Toko Ramee. Deze Toko verkocht echter geen levensmiddelen en Indonesische gerechte uit eigen keuken, maar was meer een “Winkel van Sinkel”, een winkel waar van alles te koop is. Hoewel mevrouw Oen niet meer werkzaam was in deze Toko, kreeg ze het winkel métier als het ware met de paplepel ingegoten.
Uiteraard heette zij toen nog niet mevrouw Oen, maar mevrouw Oei. Mevrour Oen werd zij pas toen zij in 1943 trouwde met meneer Oen. Zijn ouders hadden de in Indonesie beroemde Toko Oen. Toko Oen bestaat nog steeds in Semarang, gerund door de tweede en derde generatie van de familie Oen, die nog jaarlijks op de Tong Tong Festival (voormalig Pasar Malam Besar) in Den Haag staat.
Na hun trouwen runden meneer en mevrouw Oen de vestiging in Batavia – het huidige Jakarta-, waar zij de fijne kneepjes van het vak leerden en hoewel dit uiterst succesvol was, wilde meer Oen toch terug naar Nederland om zijn studie economie af te maken. Voor de oorlog had hij al een jaar in Nederland gestudeerd, maar vanwege de oorlog moest hij terugkeren naar Indonesië, toen nog Nederlands-Indië. Na de oorlog kwamen zij samen naar Nederland en kort daarna erkende Nederland onder druk van de VS de Indonesische onafhankelijkheid op 29 december 1949.
Er moet uiteraard “brood – misschien dat rijst ook voldeed – op de plank” komen en meneer Oen begon samen met zijn zwager een firma die goederen als veevoer en tabak uit Indonesië naar Nederland importeerde. Mevrouw Oen was nauw betrokken bij de zaak van haar man. Zij entertainde de zakenrelaties als die uit Indonesië overkwamen en maakte hun wegwijs in Nederland, desnoods met baby Bing in de draagdoek erbij. Hij stal uiteraard ieders hart. Op een gegeven moment kwam er echter de klad in deze firma en mevrouw Oen nam het heft in handen, baby Bing en de andere kinderen moesten immers te eten hebben. Nu is mevrouw Oen iemand die snel kansen ziet en “in mogelijkheden denkt.” Zij is in staat om ideeën in concrete plannen om te zetten. Want wat was het geval?
De familie woonde inmiddels in de Emmastraat en mevrouw Oen zag dat er in de buurt een opvangcentrum werd geopend voor evacuees uit voormalig Nederlands Indië. Naast opvang kregen zij van de regering wekelijks een bedrag om levensmiddelen te kopen om thuis zelf maaltijden te bereiden. Zo kwam het dat mevrouw Oen in diezelfde Emmastraat in het kantoor van meneer Oen een winkel aan huis begon met, in eerste instantie, kruiden, boemboes en Kretek sigaretten, de speciale Indonesische sigaretten met kruidnagel. Zaken die zij zelf importeerde. Contacten had zij immers genoeg.
Dit begon goed te lopen en al snel werd het kantoor te klein. Er was een grote vraag naar haar producten. Nederland was in de opbouwfase. De economie trok aan en samen met meneer Oen besloot zij de stap te wagen naar een volwaardige winkel. Zij wou graag bij de Pasar (markt) zitten, want de markt trekt veel mensen en dat zorgt voor een goede aanloop. We praten hier over de Albert Cuyp markt in de Pijp. Zo kwam zij terecht bij het pand op het pleintje aan de Ferdinand Bolstraat 74, waar Toko Ramee nog steeds gevestigd is. Toendertijd was het een verlopen kruidenierswinkeltje gedreven door een vermoeid ouder stel. Na bemiddeling van een makelaar kon mevrouw Oen de winkel overnemen en haar eigen Toko Ramee starten. Zelf had zij geen cent, maar tijden het entertainen van de zakenrelaties van haar mand had zij zelf zoveel vertrouwen gewonnen en zoveel goede contacten gelegd, dat zij een geldschieter bereid vond om in de zaak te investeren.
Na een verbouwing van een paar weken gingen zij in de zomer van 1964 open en zo zette mevrouw Oen op haar 40e een nieuwe stap in haar carrier als zakenvrouw. Er was een groot openingsfeest en meneer Oen had een man met een sandwichboard ingehuurd die over de markt liep om reclame voor de zaak te maken. Met de evacuees uit Indonesie was een oude mevrouw meegkomen die goed kon koken. Mevrouw Oen huurde haar direct in als kok, zodat zij zelf haar handen vrij had om het nieuw aangenomen personeel aan te sturen. “Je moet het direct groots aanpakken en niet zelf in de keuken staan!” Vanaf dag één was het een success en reeds na drie maanden wisten meneer en mevrouw Oen: “Dit gaat lukken!” Het was heel hard werken, maar mevrouw Oen vond het heerlijk. Zij als spin in het web en meneer Oen als haar steun en toeverlaat aan de kassa. “Ik wist niet waar ik aan begon, maar zou het zo weer doen, ik vond het harde werken heerlijk,” zegt zij er zelf over. Zij was geheel in haar element in haar Toko Ramee en het success maakte veel goed. Binnen twee jaar had zij haar geldschieter terugbetaald. Daarnaast hield zij zich bezig met activiteiten als het helpen opzetten van een Toko Ramee in Delft, ook deze winkel bestaat nog steeds. Het adviseren bij het opzetten van een Toko in Amstelveen en het openen van een dependance in Buitenveldert.
Zoals gezegd had mevrouw Oen reeds ervaring opgedaan in Toko Oen in Indonesië. Daarnaast had zij thuis van haar moeder leren koken. Dit was het begin van haar verzameling recepten. Recepten die mevrouw Oen nauwkeurig opschreef in haar legendarische geheime receptenboekje. Recepten die in de loopt der tijd werden verfijnd en uitgebreid en die door de huidige leiding van Toko Ramee nog altijd hoog worden gehouden.
“Ik had het makkelijk, wij waren de eerste, nu zijn er zovelen. Wij waren goedkoop, een pasteitje kostte dertig cent, dat kon toen nog. Wij zaten in de juiste buurt en hadden altijd een enorme aanloop. Dat is vandaag de dag, met alle concurrentie, alle nieuwe eisen en alle gestegen kosten een stuk moeilijker. Mevrouw Oen heeft de Pijp in 50 jaar zien veranderen van een arme volksbuurt tot “the Latin Quarter” van Amsterdam met haar vele restaurants en winkels vol exotisch eten. Toko Ramee groeide mee met haar publiek: van oud Indiëgangers op zoek naar Tempo Doeloe naar veeleisende yuppen die van een rijsttafel willen genieten. Vandaar dat zij trots is op haar zoon Bing en op Henk, die Toko Ramee succesvol voortzetten. Enerzijds in de traditie van mevrouw Oen en anderzijds geheel aangepast aan de vragen en eisen van deze tijd.
Kortom, Toko Ramee is na 50 jaar nog springlevend, overbodig te zeggen dat mevrouw Oen er alle vertrouwen in heeft voor de volgende vijftig jaar.
Text uit het speciaal uitgegeven boekje TOKO RAMEE 50 JAAR – Het onstaan van Toko Ramee verteld door Mevrouw Oen.
Toko Ramee is gevestigd aan de Ferdinand Bolstraat 74, Amsterdam. Tokoramee.com
