Although she lived on the other side of the world, I took comfort in the knowledge that I could always start a video call via my smartphone. Or I would actually make that trip to Indonesia one of these days and give her a big warm hug again. That door is now forever closed. Suddenly, you are confronted with aspects of human life from which there is no escape. My dear cousin and ‘big sister’, unexpectedly passed away last February. As I am slowly coming to grips with this tragic event, I realize that another person, who was witness to my early childhood years, has disappeared. Another branch of our family tree has broken off. Antoinette Syams Anahar Sulilatu (Annette or Nenet for family and friends), was the daughter of late aunt Nessy Keasberry and late uncle Fajakoen Saleh. She was named after our late grandmother Marie Antoinette a.k.a. Oma Keasberry.
Annette was my living link to my Indo Dutch Heritage in Indonesia, her ‘fatherland’ as she called it. She moved back to Jakarta to be with her future husband Ardi (John) Sulilatu, whom she met during a short vacation in the early 1970’s.
Annette came to Holland as a teenager, together with her parents and younger brother Tjandra, in the early 1960’s. The family planned a short trip to visit our grandmother, who had to have major surgery on her eyes. That visit turned into a permanent stay in Amsterdam. The family lived on the 3rd floor, in the building where our grandmother had her restaurant.
While processing the loss of my cousin, little things come to mind. Memories go back to the times when she was my babysitter. Annette was part of my first eight childhood years, growing up carefree and surrounded by loving family in my grandmother’s restaurant in Amsterdam. I remember she would pick me up from kindergarten. I can still see myself walking up the steep and narrow stairs to the 3rd floor, when I was invited on Sunday mornings to have breakfast with her – I got porridge. I recall feeling sad when she announced she was moving to Indonesia. We saw each other a few times when she came for a brief vacation to Holland and many years later we met in Indonesia, when I was visiting. Whenever we got together we reminisced, we laughed while exchanging jokes and reciting the rhymes she taught me, like: “In de Winkel van Sinkel is alles te koop, potten en pannen, mosterd en stroop, hoeden en petten, ook dameskorsetten, drop om te snoepen, en pillen om te poepen. (In the Shop Sinkel everything is for sale, pots and pans, mustard and syrup, hats and caps, also ladies corsets, licorice to taste , and pills to defecate).” We laughed out loud!
Annette and I shared a special bond and a special sense of humor. No matter our age, we were always in touch with our inner-child. Whether it would be cracking jokes or farting around. We got into mischief while in the supermarket as self-proclaimed ‘food inspectors of the health department’ – a role we took very serious. We would test the crispiness of cookies by pressing hard on the package, crumbling the cookies inside. Or testing bread for freshness by squeezing hard and leaving a dent or hole. Our loud laughter caused many fellow shopper’s eyebrows to frown. “Ey Joeprie!”, she would call me! “Test this…!” And there she went pressing hard through the packaging, and say: “Lekker ja toet, èh èh!” A popular family expression that she and my father often used. So, if you now remember you once bought a package with crumbled cookies inside in either Amsterdam or Jakarta, it was Nenet! Bless her soul! I can already hear her say to me: “Kurang Ajar!” (Indonesian for “very rude!”).
In many ways, Annette reminded me of our Oma Keasberry. She was the matriarch, strong willed and dominant. She wore her heart on her sleeve. Better not mess with her for she will not tolerate disrespect. She was spiritual and not materialistic. She knew when she was around friendly people or in enemy territory. Nenet could be stern at times, yet she had a good sense of humor, was fun to be with and very caring. I remember an episode that made an impression on me, when Annette was disciplined by our grandmother. She and Oma were sometimes at odds. Yet, Annette always spoke of her with empathy and great respect. She would remind me that Oma was a strong woman, an entrepreneur, who lost her husband at the end of WorldWar II at a very young age and as a result had to take care of her children by herself.
Annette experienced her share of hardships. She lost her oldest daughter Chimène in 2004. She survived a couple of serious strokes, the last big one in 2013, after she returned from Holland. This one permanently affected her speech. Whenever she got emotional she had trouble speaking. A tragedy for someone who was always very much in control. As a result she had to change her lifestyle and lost significant weight. But the sadness and frustration of not being able to communicate the way she used to, was visible. She was supported by her husband Ardi, daughter Joanna, son Carlo and her two grandkids, who brought her great joy. As well as her brother Tjandra and sister-in-law Bea. Despite her setbacks she also kept caring and helping others.
The last time we were together was in Holland during the month of September in 2013. She traveled with her aunt Lies for a vacation in Holland, after many years. I timed my visit to surprise her in Amsterdam. Good times were here again. She was in great spirits and looked healthy. I was working on my second cookbook for Holland ‘de nieuwe Indische keuken’. Of course we talked about food all the time. As a tribute to her, I decided to include a recipe that gave her much joy; Annette’s Krispy Fried Chicken. We were sitting at my mother’s dining table, reviewing and documenting the recipe, which took us a while as we got easily distracted, as usual.
Annette will be remembered for many things, including her passion for cooking. And her Ajam Kremes will remind us of her, as is often the case with comfort food that triggers fond memories of those we love and with whom we shared a special meal. “Lekker ja toet, èh èh!”
I would like to end with the following poem:
Those we love remain with us
For love itself lives on,
And cherished memories never fade
Because a loved one’s gone.
Those we love can never be
More than a thought apart,
For as long as there is memory,
They’ll live on in the heart.
– Author Unknown
Annette I love you!
©2017JeffKeasberry
IN DUTCH:
EEN RECEPT UIT HET HART DOOR ANNETTE
Hoewel ze aan de andere kant van de wereld leefde, putte ik troost uit het feit dat ik haar op ieder moment zou kunnen zien en spreken, via video op mijn smartphone of haar zelfs weer kon ontmoeten als ik eerdaags die reis naar Indonesië zou maken. Ik kon haar dan weer een grote warme knuffel geven. Die deur is nu voorgoed gesloten. Opeens word je geconfronteerd met aspecten van het menselijk leven waaraan geen ontsnappen mogelijk is. Mijn lieve nicht en ‘grote zus’, overleed onverwachts afgelopen februari. Terwijl ik langzaam grip probeer te krijgen op deze tragische gebeurtenis, realiseer ik me dat weer een persoon, die getuige was van mijn vroege kinderjaren, is verdwenen. Een andere tak van onze stamboom is afgebroken. Antoinette Syams Anahar Sulilatu, (Annette of Nenet) was de dochter van wijlen tante Nessy Keasberry en wijlen oom Fajakoen Saleh. Ze is vernoemd naar ons wijlen grootmoeder Marie Antoinette alias Oma Keasberry.
Annette was mijn levende link naar mijn Indo-Europees erfgoed in Indonesië. Zij koos ervoor om terug te keren naar haar ‘vaderland’, zoals zij het noemde, aan het begin van de jaren 70, nadat zij daar haar toekomstige echtgenoot Ardi (John) Sulilatu had ontmoet tijdens een korte vakantie.
Aan het begin van de jaren 60 kwam Annette samen met haar ouders en jongere broer Tjandra als tiener naar Nederland. De familie kwam op bezoek omdat onze oma een zware operatie moest ondergaan aan haar ogen. Dat bezoek werd omgezet in een permanent verblijf in Amsterdam. De familie betrok de tweede etage, in het pand waar onze grootmoeder haar restaurant Djokja had en waar ik later werd geboren, op de eerste etage.
Annette (links onder) in Oma’s restaurant Djokja in Amsterdam – begin jaren 60.
Tijdens het verwerken van het verlies van mijn nicht, schieten mij kleine dingen te binnen. Mijn herinneringen gaan terug naar de tijden toen ze mijn oppas was. Annette was een deel van mijn eerste acht zorgeloze jeugdjaren, altijd omringd door liefdevolle familie in het restaurant van mijn grootmoeder in Amsterdam. Ik herinner me dat ze mij kwam ophalen van de kleuterschool. Ik zie de steile, smalle trap die ik in de ochtend op zondagen opklom nog zo voor me, om samen met haar te ontbijten – ik kreeg Brinta pap. Ik weet nog goed hoe teleurgesteld ik was toen ze vertelde dat ze naar Indonesië ging verhuizen. Daarna ontmoeten wij elkaar tijdens de paar keren dat ze naar Nederland kwam en veel later een paar keer in Indonesië tijdens mijn vakantie. Wanneer we bij elkaar kwamen haalden we herinneringen op en lachten wij bij het uitwisselen van moppen en het reciteren van de rijmpjes die ze me geleerd had, zoals: “In de Winkel van Sinkel is alles Te koop, potten en pannen, mosterd en stroop, hoeden en petten, ook dameskorsetten, drop om te snoepen, en pillen om te poepen. We lachten uitbundig!
Annette en ik hadden een speciale band en deelden een speciaal gevoel voor humor. Onze leeftijd deed er niet toe, wij waren altijd in contact met ons innerlijk kind. Of het nou grappen waren, lekker stom doen of kattenkwaad uithalen terwijl we in de supermarkt waren. Wij gedroegen ons als ‘de voedsel inspecteurs van de keuringsdienst van waren’ (een rol die we uiterst serieus namen). We hadden ons ten doel gesteld om de knapperigheid van koekjes te testen door hard te drukken op de verpakking. Met als gevolg dat de koekjes werden verkruimeld. Of het testen van brood op versheid, door hard te knijpen en een deuk of gat achter te laten. Ons luid gelach veroorzaakte fronzende wenkbrauwen van overig winkelend publiek “Ey Joeprie!”, riep ze! “Test dit …!” En daar drukte ze weer hard in de verpakking met haar gezegde: “Lekker ja toet, èh èh!” Een populaire uitspraak in de familie dat zij en mijn vader vaak gebruikte. Dus, mocht je ooit een pak met verkruimelde koekjes zijn tegengekomen, jaren geleden, dat was Nenet! Bless her soul! Ik kan haar al tegen mij horen zeggen: “kurang ajar!’ (Indonesisch voor onbeschoft!).
In veel opzichten deed Annette mij denken aan onze Oma Keasberry. Ze was de matriarch, vastberaden en dominant. Ze droeg het hart op de tong. Je kon haar maar beter niet boos maken, want een gebrek aan respect tolereerde ze niet. Ze was spiritueel en niet materialistisch. Ze wist precies of ze onder vriendelijke mensen was of in vijandelijk gebied. Nenet kon streng zijn, maar was leuk in de omgang met een goed gevoel voor humor en bovendien zeer zorgzaam. Ik herinner me een moment toen ik klein was en Annette werd gedisciplineerd door haar grootmoeder. Het was iets meer dan ‘een standje krijgen’ en maakte indruk op mij. Zij en Oma waren soms op gespannen voet. Toch sprak Annette altijd over haar met empathie en groot respect. Ze herinnerde mij aan het feit dat zij een ondernemende vrouw was, die zo was geworden omdat ze haar man had verloren aan het einde van de 2e Wereldoorlog en alleen achterbleef om op jonge leeftijd voor haar kinderen te zorgen.
Annette heeft ook zo haar portie van beproevingen gehad. Ze verloor haar oudste dochter Chimène in 2004. Ze overleefde een paar beroertes, de laatste in november van 2014, na terugkomst uit Holland. Deze keer was de impact groter omdat haar spraak permanent was beïnvloed. Wanneer ze emotioneel werd had ze moeite met spreken. Een drama voor iemand die altijd ‘in control’ was. Als gevolg daarvan moest ze haar levensstijl veranderen en verloor zij veel gewicht wat ten goede kwam van haar fysieke gezondheid. Maar het verdriet en de frustratie kon je van haar gezicht aflezen, als zij niet in staat was goed te communiceren. Ze voelde zich gesteund door haar echtgenoot Ardi, dochter Joanna, zoon Carlo en haar twee kleinkinderen van wie zij erg genoot. Evenals haar broer Tjandra en schoonzuster Bea. Ondanks haar tegenslagen bleef ze voor anderen zorgen.
Ajam Kremes – krokant gebakken kip – recept door Annette – in het kookboek ‘de Nieuwe Indische Keuken’ gepubliceerd in Holland.
De laatste keer dat we samen waren was in september 2013. Ze reisde met haar tante Lies mee en was na vele jaren weer even in Holland. Ik wist het zo te timen dat ik daar ook was om haar te verassen. Het weerzien was fijn. We hadden weer lol samen. Ze was blij en leek gezond. Toen wij elkaar samen in Holland zagen, was ik bezig met de voorbereiding van mijn tweede kookboek ‘De Nieuwe Indische keuken’. Wij spraken uiteraard vaak over eten. Als eerbetoon aan haar, had ik besloten om een favoriet recept van haar in het kookboek op te nemen: ‘Annette’s Ajam Kremes’ (Crispy Fried Chicken). We zaten aan mijn moeder’s eettafel om het recept te noteren. Dit kostte nogal wat tijd want wij waren, zoals gewoonlijk, gemakkelijk afgeleid.
Jeff documenteert Annette’s recept voor haar favoriete Ajam Kremes – 2013
Annette zal worden herinnerd voor veel dingen, waaronder haar passie voor koken. En haar Ajam Kremes zal ons doen denken aan haar, net zoals vaak het geval is met comfort food die fijne herinneringen triggeren van mensen met wie wij een speciale band hadden en een maaltijd gedeeld hebben. “Lekker ja toet, èh èh!”
Ik wil graag eindigen met het volgende gedicht, vertaald vanuit het Engels:
Degenen die we liefhebben blijven bij ons
Want de liefde zal voortleven,
Dierbare herinneringen zullen nooit vervagen
Omdat een geliefde is heengegaan.
Degenen die we liefhebben kunnen nooit
Meer dan een gedachte van ons verwijderd zijn
Zolang wij het ons kunnen herinneren,
Zullen ze voortleven in ons hart.
– Auteur onbekend
Annette I love you!
©2017 Jeff Keasberry
